Τετάρτη 10 Φεβρουαρίου 2016

Παιδιά μόνα! Απόρριψη, απομόνωση, εκφοβισμός ή μήπως επιλογή;



Παιδιά μόνα!
Απόρριψη, απομόνωση, εκφοβισμός ή μήπως επιλογή;

Η εικόνα ενός παιδιού που είναι μόνο στα διαλείμματα, στην εκδρομή, στην παιδική χαρά μπορεί να προκαλεί πόνο σε καθε ενήλικα που νοιάζεται έστω και λίγο για τα παιδιά. Το ερώτημα είναι αν το παιδί που μένει μόνο του το έχει επιλέξει ή αν εμμέσως του έχει επιβληθεί! Αρκεί να παρατηρήσουμε τη διάθεση του παιδιού και έχουμε γρήγορα μια πρώτη εικόνα. Τα απομονωμένα παιδιά είναι θλιμμένα και φοβισμένα. Τα μοναχικά παιδιά απολαμβάνουν το παιγνίδι μόνα τους.
Στην πρώτη περίπτωση η απομόνωση μπορεί να είναι το αποτέλεσμα εκφοβισμού. Παιδιά συνεσταλμένα και ντροπαλά συνήθως αποτελούν αντικείμενο χλευασμού από τους «νταήδες» του σχολείου, με αποτέλεσμα να κλείνονται ακόμα πιο πολύ στον εαυτό τους και να είναι μόνα στην τάξη και στο διάλειμμα, ενώ στην πραγματικότητα επιθυμούν τη συναναστροφή με άλλα παιδιά. Παιδιά που προέρχονται από οικογένειες με έντονα προβλήματα στο σπίτι, γονείς που απορροφούνται από τα δικά τους προβλήματα και λίγο ασχολούνται με τα θέματα του παιδιού, με τη στάση τους απέναντι του ή με τα προβλήματα που η δυσλειτουργική σχέση μεταξύ των γονέων προκαλεί, απομονώνονται.
Σε κάθε περίπτωση όμως ο ρόλος των ενηλίκων που έρχονται σε επαφή με το παιδί είναι σημαντικός. Με διακριτικό χειρισμό μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να κοινωνικοποιηθεί. Στο σχολείο δεν διδάσκονται κοινωνικές δεξιότητες, γιατί θεωρείται, ότι αυτές έχουν αποκτηθεί σε νεότερα στάδια με τη βοήθεια της οικογένειας.  Ωστόσο, αυτό βλέπουμε πως δεν ισχύει πάντα. Οι γονείς θα πρέπει να προβληματιστούν και σε σχέση με τον ίδιο τον εαυτό τους και να αναρωτηθούν ποιος είναι ο δικός τους τρόπος του σχετίζεστε και τί παράδειγμα δίνουν στα παιδιά τους.
Η στάση των εκπαιδευτικών χρήζει ιδιαίτερης σημασίας. Πόσο βοηθούν τους μαθητές να αλληλεπιδράσουν και να μάθουν τα παιδιά να παίζουν ομαδικά; Μήπως κάποιοι θεωρούν ότι ο ρόλος τους περιορίζεται στις ώρες διδασκαλίας;

 Πώς μπορείτε να βοηθήσετε ένα παιδί:
·         Μάθετε στο παιδί να μπορεί να συνομιλά με άλλα παιδιά για θέματα όπως πχ. μουσική, παιγνίδια, χόμπι, ταξίδια, αθλητισμός κτλ. Τονίστε, ότι δεν πρέπει να μιλά συνέχεια για τον εαυτό του, τα κατορθώματά του ή ακόμη και τις δυσκολίες του.
·         Μάθετε τους να μιλάνε αλλά και να ακούν.
·         Προτρέψτε τα να στρέφονται στους ενήλικες για βοήθεια. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό στις περιπτώσεις του σχολικού εκφοβισμού να γνωρίζουν, ότι υπάρχουν άνθρωποι που θα τα ακούσουν, θα τα καταλάβουν και θα προσπαθήσουν να τα βοηθήσουν.
·         Οι γονείς θα πρέπει να δείχνουν ενσυναίσθηση γι’αυτό που συμβαίνει στο παιδί. Το παιδί έχει ήδη υποστεί μια απόρριψη, μην το απορρίπτετε και εσείς, λέγοντας «πώς κάνεις έτσι, δεν  είναι σημαντικό αυτό που σου συμβαίνει».
·         Η απόρριψη είναι μέρος της ζωής μας, μας πληγώνει αλλά ωστόσο μπορεί να ξεπεραστεί.
·         Φέρτε το παιδί σε επαφή με άλλα παιδιά και εκτός σχολέιου.
·         ΣΥΖΗΤΗΣΤΕ με το παιδί, ακούστε το. Πολλές φορές αυτό και μόνο αρκεί για να νιώσει καλύτερα.
·         Κανείς δεν μπορεί να εξαναγκάσει κάποιον να γίνει φίλος μαζί του. Ωστόσο οφείλει να τον σέβεται και να μην τον παρενοχλεί. Δεν μπορούν όλοι να γίνουν φίλοι μας, αυτό όμως δεν σημαίνει, ότι δεν θα γίνει ποτέ κανένας. Με κάποιους ανθρώπους ταιριάζουμε και με κάποιους άλλους όχι. (Ο Richard Lavoie στο βιβλίο του “Its so much work to be your friend” αναφέρει ότι το 60% των πρωτοβουλιών των παιδιών για φιλία πέφτει στο κενό. Ακόμη και για τα λεγόμενα «δημοφιλή παιδιά», το ποσοστό αυτό είναι 30%).
·         Διδάξτε στα παιδιά τα συναισθήματα και μάθετε τα να τα εκφράζουν δημιουργικά αλλά και να τα συγκρατούν, όταν οι συνθήκες το απαιτούν.


Οι άνθρωποι διαχρονικά φοβούνται την απόρριψη και την απομόνωση, ωστόσο αυτή είναι μέρος της καθημερινότητας μας. Μας απορρίπτουν και απορρίπτουμε. Πολλές φορές κυριαρχεί ο φόβος μήπως βρεθούμε στη θέση αυτού που γίνεται ο ευάλωτος ή ο ανεπιθύμητος. Και ο φόβος αυτός μας κάνει σκληρούς και μας κάνει να απορρίπτουμε ανθρώπους χωρίς να δίνουμε την ευκαιρία να συναναστραφούμε μαζί τους. Σκεφτείτε πόσο εύκολα σταματάμε να τηλεφωνούμε στον άνεργο, στον άρρωστο, πώς στρέφουμε το κεφάλι από την άλλη όταν αντικρίζουμε έναν άστεγο. Είναι γιατί δεν ξέρουμε τί να πούμε, είναι γιατί δεν θέλουμε να τον φέρουμε σε χειρότερη θέση από αυτή που ήδη βρίσκεται ή μήπως φοβόμαστε μήπως αντικρίσουμε το φόβο μας στα μάτια του;
Η κοινωνία μας είναι σκληρή και τα παιδιά είναι ακόμη πιο σκληρά στην μεταξύ τους επαφή. Αυτό συμβαίνει, επειδή αυτό τους έχουμε μάθει. Αν τα διδάξουμε μια άλλη συμπεριφορά θα την υιοθετήσουν. Άλλωστε δε λέμε; «τα παιδιά είναι σαν τα σφουγγάρια». Ότι τους δώσεις αυτό θα πάρεις πίσω. Και όταν τους δώσεις έστω και λίγη αγάπη παίρνεις ακόμη περισσότερη και αυτό είναι το πιο ωραίο συναίσθημα στον κόσμο.
Ψυχικά υγιές παιδί σημαίνει υγιής ενήλικας. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να έχουμε ένα καλύτερο μέλλον.

«Έχε το νου σου στο παιδί, γιατί αν γλυτώσει το παιδί υπάρχει ελπίδα»


α.

Παρασκευή 9 Οκτωβρίου 2015

Σχολικός Εκφοβισμός (Bullying)

Τί είναι ο σχολικός εκφοβισμός;
Η συστηματική και επαναλαμβανόμενη άσκηση βίας, παρενόχλησης και εκφοβισμού που μπορεί να εκφράζεται από έναν μαθητή ή και ομάδα μαθητών προς έναν άλλο συμμαθητή τους με σκοπό την πρόκληση πόνου και ψυχικής αναστάτωσης στο θύμα.

Τύποι εκφοβισμού:
  • σωματικός (πχ. χτυπήματα, κλωτσιές)
  • λεκτικός (πχ. ειρωνικά σχόλια)
  • κοινωνικός (πχ. διάδοση φημών)
  • διαδικτυακός εκφοβισμός (cyber-bullying)

Διαταραχή Πανικού


Η διαταραχή πανικού είναι αποτέλεσμα της καταστροφικής παρερμηνείας των φυσιολογικών οργανικών συμπτωμάτων. Το άτομο νιώθει αίσθημα απόγνωσης και αδυνατεί να εκτιμήσει ρεαλιστικά τα συμπτώματα, τα οποία ερμηνεύονται ως καταστροφικά. Στη διαταραχή πανικού παρατηρείται αυξημένη ενεργοποίηση του αυτόνομου νευρικού συστήματος. 

Συμπτώματα κρίσεων πανικού:  πόνος στο στήθος , ταχυπαλμία, αίσθημα πνιγμού, ζάλη, αίσθημα λιποθυμίας, τρόμος, εφίδρωση, εξάψεις ή ρίγη, ναυτία, ενοχλήσεις γαστρεντερικού σύστηματος, οξύς φόβος ότι μπορεί το άτομο να πεθαίνει από καρδιακό ή εγκεφαλικό επεισόδιο, ή αντίθετα φόβος πως τρελαίνεται ή χάνει τον έλεγχο. Όταν τη μια κρίση πανικού ακολουθεί - για διάστημα 1 μήνα ή και πλεον επίμονη ανησυχία για επικείμενες κρίσεις πανικού ή των συνεπειών τους συνίσταται διαταραχή πανικού. Οι κρίσεις πανικού διακρίνονται σε καταστασιακές - γεγονός που πυροδοτεί την κρίση - και αυθόρμητες/ απροσδόκητες.

Τα στάδια της γνωσιακής/ συμπεριφοριστικής θεραπείας περιλαμβάνουν την ερμηνεία της μη παθολογικής φύσης των συμπτωμάτων. Επανεξέταση των αισθημάτων που γεννούν πανικό και των ιδιοσυγκρασιακών εξηγήσεων και ερμηνειών τους. Απόσπαση των αυτόματων σκέψεων και εικόνων που σχετίζονται με τον πανικό.  Επαναξιολόγηση των συμπτωμάτων και των αντιδράσεων στις ΑΣ. Χαλάρωση και ασκήσεις αναπνοής. Προβολή σε μικροπανικούς με υπεραερισμό, άσκηση, εικόνες.



Παρασκευή 27 Σεπτεμβρίου 2013

Διαζύγιο και παιδί


Το διαζύγιο είναι μια τραυματική εμπειρία για το παιδί και τα προβλήματα που το συνοδεύουν δεν μπορούν να προβλεφθούν. Ένας χωρισμός έχει πάντα οδυνηρές συνέπειες, έστω και αν οι γονείς κάνουν τα πάντα για να περάσει όσο πιο ανώδυνα γίνεται, προσπαθώντας να αφήσουν στην άκρη τις τυχόν διαμάχες τους για το συμφέρον του παιδιού.
Ο χωρισμός έχει όμως ένα θετικό, ότι ανακουφίζει το παιδί από το βάρος των φιλονικιών των γονέων και τερματίζει μια οικογενειακή κατάσταση που το κάνει να υποφέρει. Σε καμία περίπτωση όμως τα παιδιά δεν πιστεύουν, ότι το αύριο θα είναι καλύτερο και ότι μια νέα ζωή ξεκινά.  Γύρω τους τα πάντα καταρρέουν ακόμη και για εκείνα που παρότρυναν τους γονείς να χωρίσουν.
Μετά το διαζύγιο το παιδιά έχουν την τάση να σβήνουν τις αρνητικές στιγμές και εμπειρίες. Κατασκευάζουν την εικόνα ενός χαμένου, ονειρικού παραδείσου. Οι μόνες περιπτώσεις κατα τις οποίες τα παιδιά αποδέχονται το διαζύγιο  είναι όταν έχει προηγηθεί κακοποίηση.
Το παιδί πρέπει να απαρνηθεί την προηγούμενη ζωή του και να αναθεωρήσει τις ρίζες του. Και ενώ άλλα παιδιά με το πέρασμα του χρόνου καταφέρνουν να ξεπεράσουν τη νοσταλγία, άλλα τη μετατρέπουν σε άρνηση αποδοχής του διαζυγίου. Μερικά εξάλλου δεν σταματούν να επεξεργάζονται και στρατηγικές επανένωσης του ζευγαριού.
 
Διεργασία χωρισμού

Η διαδικασία του πένθους στην περίπτωση του διαζυγίου είναι διαφορετική από αυτή του θανάτου αγαπημένου προσώπου καθώς στη συγκεκριμένη περίπτωση οι γονείς ζουν. Η απώλεια δεν φαίνεται αναγκαστικά μη αναστρέψιμη.  Το παιδί παραμένει σε μια κατάσταση αναμονής της επιστροφής στο παρελθόν, ακόμη και αν ξέρει  ότι αυτό δεν πρόκειται να συμβεί.  Για πολλά παιδιά η συνειδητοποίηση ότι το παρελθόν δεν πρόκειται να επιστρέψει δεν συντελείται πριν την ενηλικίωση.

Πως θα διαγνώσουμε αν το παιδί είναι σε κατάσταση άρνησης

Διάρκεια

Ανικανότητα να παίξει

Ενοχή

Είναι σημαντικό να καθησυχάσουμε το παιδί και να του εξηγήσουμε ότι εκείνο δε φταίει, γιατί υπάρχει το ενδεχόμενο να θεωρεί τον εαυτό του υπαίτιο, μιας και πριν γεννηθεί οι γονείς δεν είχαν προβλήματα στη σχέση τους.

Η αλλαγή σχολείου, η πιθανή απώλεια των φίλων και τόσες αλλαγές στην καθημερινότητα του παιδιού αποτελούν αποσταθεροποιητικούς παράγοντες. Είναι σημαντικό να μην μεταδίδουν οι γονείς τον πανικό και τον φόβο τους στο παιδί γιατί στο μυαλό του τα προβλήματα διογκώνονται. Η μέχρι τώρα ενωμένη οικογένεια αποτελούσε μια ασφάλεια γι'αυτό ενώ τώρα νιώθει εύθραυστο. 

Θυμός
Ο θυμός είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα και είναι ένα στάδιο πριν την αποδοχή. 
Τα μικρά παιδιά εκφράζουν φανερά το θυμό τους στους γονείς τους. 
Τα μεγαλύτερα το εσωτερικεύουν ή το εκδηλώνουν με έμμεσο τρόπο (επιθετικότητα στο σχολείο ή στο περιβάλλον τους). Ο θυμός είναι αποδεκτός δε συμβαίνει όμως το ίδιο και με την επιθετικότητα που εκφράζουν.
Λόγοι θυμού:

Ξαφνική παρουσίαση συντρόφου

Απουσία εξήγησης σχετικά με τις συνθήκες του διαζυγίου

Σωματικά και άλλα συμπτώματα εξ’ αιτίας του διαζυγίου

επιθετικότητα - δυσκολίες στη μάθηση και πτώση σχολικής επίδοσης – κοιλιακοί πόνοι –
πνευματική ή σωματική κόπωση χωρίς συγκεκριμένη αιτία – διαταραχές στον ύπνο – νυχτερινή
ενούρηση – ανυπακοή – έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης – απομόνωση – άγχος -  φοβίες για
εγκατάλειψη – ανασφάλεια.


Η θλίψη σε αυτές τις περιπτώσεις δεν είναι μόνιμη. Το παιδί περνά περιόδους ανησυχίας και χαράς που εναλλάσσονται.

Όταν τα συμπτώματα διαρκούν πάνω από 2 μήνες τότε καλό είναι οι γονείς να προσφύγουν σε ειδικό. Αυτό δε σημαίνει απαραίτητα μακροχρόνια θεραπεία. Μία ή δύο συνεδρίες μπορεί να είναι αρκετές.



Δευτέρα 23 Σεπτεμβρίου 2013

Σχολική φοβία & άγχος αποχωρισμού


Οι φοβίες είναι έντονοι και αδικαιολόγητοι  φόβοι που αναφέρονται σε ένα είδος ερεθισμάτων όπως είναι για παράδειγμα η  σχολική φοβία.
Η σχολική φοβία είναι μια αγχώδης διαταραχή που χαρακτηρίζεται από το φόβο και την άρνηση του παιδιού να πάει στο σχολείο.

Τα συνήθη συμπτώματα της σχολικής φοβίας είναι:


•  απροθυμία, διστακτικότητα και κατηγορηματική άρνηση να πάει σχολείο


• την ώρα που είναι να φύγει για το σχολείο παρουσιάζει συμπτώματα αντικοινωνικής    συμπεριφοράς πχ. εκρήξεις θυμού, επιθετικότητα, υπερκινητικότητα κτλ.


• την ώρα που είναι να φύγει για το σχολείο παρουσιάζει ψυχοσωματικές διαταραχές πχ. εμετούς, πονοκεφάλους, κοιλόπονους, διάρροια, ενούρηση


• μπορεί παράλληλα το παιδί να προβάλλει διάφορες δικαιολογίες όπως πχ. ο δάσκαλος είναι κακός, οι συμμαθητές του το δέρνουν κτλ.
Τα συμπτώματα εμφανίζονται λίγο πριν πάει στο σχολείο και εξαφανίζονται μόλις οι γονείς του επιτρέψουν να μείνει σπίτι. 
 
Άγχος αποχωρισμού


Το βρέφος προσκολλάται στη μητέρα με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας στενός συναισθηματικός δεσμός μεταξύ των δύο. Ως συνέπεια αυτής της σχέσης κατά τον 7ο μήνα εμφανίζεται ένα άγχος προς τα ξένα πρόσωπα το οποίο σταδιακά εξαφανίζεται στον 12ο με 15ο μήνα. Στον 11ο μήνα εμφανίζεται το άγχος αποχωρισμού το οποίο εξαφανίζεται στον 18ο μήνα. 
Υπάρχουν ωστόσο περιπτώσεις στις οποίες αντί το άγχος αυτό να ατονεί, να μονιμοποιείται και να αυξάνεται και η φοίτηση στο σχολείο να μοιάζει με απειλή για το παιδί. Στις περιπτώσεις αυτές παρατηρείται άγχος όχι μόνο στο παιδί αλλά και στη μητέρα η οποία μεταβιβάζει το φόβο που νιώθει στο παιδί. Η μητέρα νιώθει μοναξιά και ένα ψυχικό κενό όταν το παιδί λείπει από το σπίτι, είναι συνήθως υπερπροστατευτική και δεν ενθαρρύνει την αυτονομία του παιδιού με αποτέλεσμα αυτό να γίνεται εξαρτημένο.
Το άγχος λοιπόν του αποχωρισμού μετατοπίζεται από την πραγματική αιτία - η απομάκρυνση από τη μητέρα - σε ένα ερέθισμα - το σχολείο.

Κυριακή 22 Σεπτεμβρίου 2013

Όρια

Από τη στιγμή που το παιδί γεννιέται οι γονείς του είναι υπεύθυνοι για την ασφάλεια του, την υγιή ψυχική και σωματική του ανάπτυξη. Στην ουσία αυτοί είναι που ελέγχουν ποια στοιχεία του εξωτερικού κόσμου θα εισχωρήσουν στον αθώο κόσμο του βρέφους. Άρα από τη στιγμή της γέννησης οι γονείς θέτουν όρια χωρίς να το συνειδητοποιούν, απομακρύνοντας οτιδήποτε θεωρούν μη ασφαλές και αναγκαίο.
Όρια σημαίνει εκπαίδευση και όχι τιμωρία. Σε καμία περίπτωση δεν εννοούμε ένα αυταρχικό περιβάλλον που δεν επιτρέπει  στο παιδί να εκφραστεί ελεύθερα και να πειραματιστεί αλλά ένα περιβάλλον υποστηρικτικό στο οποίο ο έλεγχος που ασκείται είναι λογικός.
Τα παιδιά που μεγαλώνουν μέσα σε ένα οριοθετημένο περιβάλλον νιώθουν πιο ασφαλή, έχουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και επικεντρώνονται στον στόχο τους χωρίς να παρασύρονται εύκολα.
Ωστόσο παρότι οι περισσότεροι γονείς αναγνωρίζουν τη σπουδαιότητα των ορίων φαίνεται να δυσκολεύονται να τα εφαρμόσουν στην πράξη. Αυτό δυσκολεύει ακόμη περισσότερο όταν λείπουν πολλές ώρες από το σπίτι λόγω της εργασίας τους και δεν επιθυμούν τις λίγες ώρες που είναι με τα παιδιά να επιβάλλουν κανόνες. Τότε όμως είναι που τα παιδιά εκμεταλλεύονται αυτή τους την αδυναμία και προκαλούν με τη συμπεριφορά τους.
Είναι σημαντικό για ένα παιδί να μάθει ότι πρέπει να σέβεται τους κανόνες.
Βέβαια όριο πρέπει να μπαίνει και στα όρια που θέτουν οι γονείς. Δεν είναι λογικό να απαγορεύουν τα πάντα.
Τα όρια διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Καθώς το παιδί μεγαλώνει δεν αρκείται στην επιβολή της γωνικής ισχύος. Επιχειρηματολογεί, αντιστέκεται, πεισμώνει, θέλει να γίνονται σεβαστά τα θέλω του και η γνώμη του.
Οι γονείς οφείλουν να είναι σταθεροί και συνεπείς στα όρια που θέτουν. Υπάρχουν όρια που καταργούνται από μόνα τους καθώς το παιδί μεγαλώνει αλλά και άλλα τα οποία διατηρούνται μέχρις ότου νιώσουμε ότι το παιδί είναι ικανό να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της ζωής. Ο αυταρχικός γονέας βάζει τιμωρίες, ο δημοκρατικός από την άλλη θέτει συνέπειες, όταν τα όρια ξεπεραστούν και αποτελεί πρότυπο συμπεριφοράς προς μίμηση.








Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες: Κατηγοριοποίηση και συμπτώματα


Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες

Οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες είναι μια ανομοιογενής ομάδα διαταραχών που εκδηλώνονται με δυσκολίες στην εμπέδωση γνώσεων και στη χρήση των ικανοτήτων της ομιλίας, της ανάγνωσης, της γραφής, του συλλογισμού και των μαθηματικών.

Οι διαταραχές αυτές οφείλονται σε δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος. Τα παιδιά με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες δεν έχουν χαμηλή νοημοσύνη, το αντίθετο μάλιστα, θα πρέπει  η νοημοσύνη τους να είναι τουλάχιστον στα όρια του φυσιολογικού για να χαρακτηριστούν μαθητές με μαθησιακά προβλήματα - σε διαφορετική περίπτωση εμπίπτουν σε άλλου είδους διαταραχές. Ωστόσο οι μαθητές αυτοί παρουσιάζουν απόκλιση μεταξύ των νοητικών τους ικανοτήτων και της σχολικής επίδοσης, παρόλο που μπορεί να μελετούν για ώρες.

Κατηγορίες μαθησιακών δυσκολιών:
  • δυσλεξία (ειδική διαταραχή της ανάγνωσης)
  • ειδική μαθησιακή δυσκολία της γραφής και της γραπτής έκφρασης)
  • δυσαριθμησία 
Οι παραπάνω δυσκολίες μπορεί να συνυπάρχουν αλλά και να εμφανίζεται η καθεμία μόνη. 

Αναπτυξιακού τύπου δυσκολίες που μπορεί να προηγούνται της εμφάνισης των ειδικών μαθησιακών δυσκολιών περιλαμβάνουν:
χωροχρονικό αποπροσανατολισμό, δυσκολία συγκράτησης της προσοχής σε ένα ερέθισμα, δυσκολία στο να επικοινωνήσουν τις ιδέες τους μέσω του λόγου ή και να κατανοήσουν εντολές που τους δίνουμε και δυσκολία στη διάκριση λεπτών ακουστικών διαφορών σε ήχους.

Κάποιες δυσκολίες που μπορεί να υποψιάσουν τους γονείς:
Ανάγνωση:  επίπεδος ρυθμός ανάγνωσης, αντικαταστάσεις γραμμάτων, παραλείψεις γραμμάτων και  συλλαβών, αντιστροφές γραμμάτων και συλλαβών, δεν κατανοεί το κείμενο που διαβάζει κτλ.
Γραφή: αντιστροφές γραμμάτων, αντικαταστάσεις γραμμάτων, παραλείψεις γραμμάτων και συλλαβών, έλλειψη σημείων στίξης, μίξη κεφαλαίων-πεζών κτλ.
Μαθηματικά: δυσκολία κατηγοριοποίησης αντικειμένων σε ομάδες, δυσκολία ακολουθίας μαθηματικών βημάτων, δυσκολία στην αναγνώριση και ανάγνωση μαθηματικών συμβόλων.

Η έγκαιρη διάγνωση και όσο το δυνατόν ταχύτερη αποκατάσταση του προβλήματος βελτιώνει σημαντικά την απόδοση των μαθητών και συμβάλλει στην πρόοδο τους.